Η θέση της γυναίκας στην Αθηναϊκή κοινωνία του «χρυσού αιώνα» μέσα από την τραγωδία του Ευρυπίδη «Μήδεια»

Το κεντρικό θέμα της τραγωδίας είναι η προδομένη Μήδεια και ο προδότης

Ιάσονας που ερωτεύεται την κόρη του Κρέοντα. Το έργο αποτελείται από δύο μέρη.

Στο 1 ο μέρος παρουσιάζεται η Μήδεια η οποία έχει αποφασίσει αμετάκλητα να πάρει

εκδίκηση. Η απέλασή της από τον Κρέοντα εμποδίζει τα σχέδια της. Ένας αγώνας

λόγων Μήδειας-Ιάσονα με σοφιστική δεξιοτεχνία επικαλούνται όλα τα επιχειρήματα

(Lesky, A 1989). Η Μήδεια ο χορός και η τροφός καταγγέλλουν τον προδότη. Η

Μήδεια, τυφλωμένη από ζήλεια, ένα πληγωμένο θηρίο, προετοιμάζει την εκδίκηση

της (Χουρμούζιος, Α.1961). Ακριβώς στο κέντρο του δράματος εμφανίζεται ο Αιγέας

για να δώσει λύση στο αδιέξοδο της Μήδειας, χωρίς να υπάρξει αλλαγή στα σχέδια

της εκδίκησης της. Στην συγκεκριμένη εργασία: θα αναλύσουμε τους δραματικούς

λόγους για τους οποίους παραμένει η Μήδεια στο σκηνικό χώρο.

Ανασκόπηση της τραγωδίας «Μήδεια»

Στη σκηνή βγαίνει η παραμάνα από το σπίτι της Μήδειας η οποία προοικονομεί

τη δράση. Αναφέρει ότι η Μήδεια μισεί τα παιδιά της, η ίδια φοβάται μην τα

σκοτώσει. Μετά μπαίνει ο Παιδαγωγός με τα παιδιά και φέρνει άσχημα νέα για την

απέλαση της Μήδειας και για το μέλλον των παιδιών που θα απελαθούν μακριά. Πριν

εμφανιστεί η Μήδεια ακούγονται κραυγές και κατάρες, πρέπει να βιαστούν και να

βοηθήσουν τα παιδιά να φύγουν (Στεφανόπουλος, Θ. Κ., 2012) .

Όταν φεύγει ο Παιδαγωγός με τα παιδιά στη σκηνή παραμένει η Παραμάνα. Η

οποία εγκωμιάζει την αξία του μέτρου σαν μια ανώτερη επιλογή. Η Παραμάνα

συνδιαλέγεται με τον χορό και τη Μήδεια, η οποία επικαλείται τη Θέμιδα και την

Άρτεμη. Όμως τα τραγούδια μόνο στη χαρά προσφέρουν δυστυχώς δεν μπορούν να

γλυκάνουν τον πόνο. Όταν η Μήδεια εισέρχεται στη σκηνή ζητάει τη συμπαράσταση

των γυναικών του χορού, εμμένει στην επιθυμία της να εκδικηθεί γιατί

δολοφονικότερη πράξη από την αδικία στο κρεβάτι δεν υπάρχει (Στεφανόπουλος, Θ.

Κ., 2012 ) . Ο χορός υπόσχεται να βοηθήσει.

Ο Κρέοντας επιτίθεται στη Μήδεια και θέλει να την απελάσει. Εκείνη ρωτά γιατί

με διώχνεις και εκείνος της απαντά ευθέως γιατί σε φοβάμαι: είσαι σοφή, πληγωμένη

και απειλείς να εκδικηθείς. Όταν εμφανίζεται ο Ιάσονας ως ευεργέτης, η Μήδεια

2

επιχειρηματολογεί και τον κατηγορεί: είσαι αναίσχυντος, αθέτησες τους όρκους,

απαριθμεί όσα έπραξε για κείνον, ο Ιάσονας επιχειρηματολογεί: είσαι κερδισμένη,

γνώρισες τη δικαιοσύνη, απέκτησες όνομα και επιμένει ότι θα βοηθήσει τα παιδιά

(Στεφανόπουλος, Θ. Κ., 2012 ).

Η θέση της γυναίκας σε μια δημοκρατική κοινωνία

Ο Ευριπίδης θέτει έναν κοινωνικό προβληματισμό που απασχολεί και άλλους

Αθηναίους. Στην Αθήνα, σε μια δημοκρατική κοινωνία (Κατούντα, Σ., 2007) ποια είναι

η θέση της γυναίκας; Η Μήδεια είναι δυναμική και καταστρώνει το εχθρικό σχέδιό

της, ενώ ο χορός τη συμβουλεύει μη σκοτώσεις τα παιδιά. Όταν παρουσιάζεται ο

Ιάσονας η Μήδεια υποκρίνεται τη μετανιωμένη, του ζητά συγγνώμη και τον πείθει να

πάνε τα παιδιά τα δηλητηριασμένα δώρα. Ο χορός θρηνεί με απελπισία. Η Μήδεια

κλαίει, φωνάζει πιο δυνατό … το μένος της ψυχής. Η αγάπη της μάνας για τα παιδιά

την παρασύρει, την κάνει να λυγίσει. Τα παιδιά εισέρχονται στο σπίτι και μπαίνει ο

Άγγελος που αναφέρει το κακό που έπαθε η κόρη κι ο πατέρας της ο Κρέων. Η

Μήδεια μονολογεί, να σκοτώσω τα παιδιά αλλά ο θυμός κερδίζει.

Έρχεται ο Ιάσονας και πληροφορείται από την κορυφαία του χορού για τη

φόνισσα των παιδιών. Ο Ιάσονας τη βρίζει, την εκλιπαρεί να δει τα παιδιά του, να τα

φιλήσει, να τα θάψει. Αυτή φεύγει για την Αθήνα, όπου θα την φιλοξενήσει ο Αιγέας.

Ενώ οι γυναίκες του χορού εκλιπαρούν τη Γη και τον Ήλιο να προσέξουν την

καταραμένη γυναίκα, να την εμποδίσουν, ο Ήλιος στέλνει ένα άρμα να σώσει την

φόνισσα. Ο Ευριπίδης με τον από μηχανής θεό εμφανίζει τη Μήδεια πάνω σε

φτερωτό άρμα να φεύγει με τα νεκρά παιδιά ως δαιμονικό. Τότε ο Ιάσονας βλέπει τη

Μήδεια πάνω στο άρμα με τα σκοτωμένα παιδιά τους. Εν κατακλείδι η καινοτομία

στην τραγωδία αυτή είναι ότι η εκδίκηση που πηγάζει από την ψυχή του ανθρώπου

αντί να τιμωρηθεί οδηγείται σε δαιμονική απόδραση.

Ανάλυση της τραγωδίας «Μήδεια»

Ο Ευριπίδης στην τραγωδία παρουσιάζει τα κίνητρα της Μήδειας: α) επιθυμία

για εκδίκηση, β)αγάπη για τα παιδιά, επίγνωση για την επερχόμενη καταστροφή, γ)

επίγνωση για τις συνέπειες των πράξεων. Όλα τα κίνητρα προέρχονται από

σύγκρουση ανάμεσα στο πάθος, τη ζήλεια, τον πόθο για εκδίκηση και τα βουλεύματα

(συναίσθημα από τη μία, λογική από την άλλη). Στη Μήδεια υπάρχει άμετρος έρωτας,

3

που γίνεται άμετρο μίσος για τον προδότη Ιάσονα, ο οποίος δεν κράτησε τους όρκους,

είναι επίορκος. Η μητρική αγάπη συγκρούεται με την παιδοκτονία. Οι αντιθέσεις

αυτές είναι η αιτία όλων των κακών. Η παραμονή της στη σκηνή δείχνει την

προσπάθεια του Ευριπίδη να ανιχνεύσει τις αντίπαλες δυνάμεις, ώσπου να

αναφωνήσει η Μήδεια «ό πόνος είναι κέρδος, όταν δεν θριαμβεύεις εσύ». Μας

βοηθά να καταλάβουμε πως η αγάπη έγινε μίσος και πως μετατρέπεται η χαρά σε

πόνο, πως η τρυφερότητα γίνεται εκδίκηση και το κακό αναζητεί άλλο κακό. Όλα αυτά

είναι ανθρώπινα και φυσικά χωρίς να είναι ηθικά, είναι η κορύφωση της

υποκειμενικής τραγικής αντίληψης του Ευριπίδη (Kitto, H.D.F., 1968).

Η πιο τραγική στιγμή είναι η μεγάλη πάλη που γίνεται στην ψυχή της Μήδειας.

Η μητρική στοργή από τη μια και η ζήλεια και το μίσος της προδομένης γυναίκας.

Αγκαλιάζει και φιλάει τα παιδιά της. Καθώς την κοιτάζουν στα μάτια λυγίζει. Όχι θα τα

πάρω μαζί μου και θα φύγω. Μα έτσι δεν θα τιμωρηθεί ο Ιάσονας. Τα στέλνει μέσα

για να μπει να τα σκοτώσει. Η Μήδεια τα ξαναφωνάζει τα δίνει το τελευταίο φιλί και

τα ξαναστέλνει μέσα. Μια μεγάλη τρικυμία επικρατεί μέσα της. Πιο δυνατό από τη

λογική είναι το μένος της ψυχής και τούτο ευθύνεται για όλα τα μεγάλα δεινά

(Στεφανόπουλος, Θ. Κ., 2012 ).

Επίλογος

Στην Αθηναϊκή κοινωνία του «χρυσού αιώνα» η θέση της γυναίκας είναι στον

γυναικωνίτη, αδύναμη να αντιδράσει. Μέχρι τότε οι Αθηναίοι ήταν συνηθισμένοι να

βλέπουν στη σκηνή μόνο τις αρετές των γυναικών Βερναρδάκης, Δ., (1984). Οι

γυναίκες του Ευριπίδη, όταν αδικούνται αντιδρούν με εκδίκηση. Η Μήδεια είναι ένας

υπαινιγμός για το που οδηγεί η εκδίκηση. Με την τραγωδία αυτή ο Ευριπίδης

προσπάθησε να προκαλέσει την αντίδραση των Αθηναίων, οι οποίοι ήταν

ξεσηκωμένοι για πόλεμο. Το μόνο που ζητάει ο Ευριπίδης από μας είναι να

κατανοήσουμε την αντίδραση της Μήδειας και όχι να την αγαπήσουμε.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Αδριανού, Ε. & Ξιφαρά, Π., (2001). Ο Δραματικός Λόγος από τον Αισχύλο ως τον

Μένανδρο, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2001.

Βερναρδάκης, Δ., (1984). Ευριπίδου Δράματα, τ. Β΄, Εκάβη, Ιππόλυτος, Μήδεια,

Εκδ. Περρή, Αθήνα: 1984.

4

Κατούντα, Σ., (2007). Από τη Μητρική Αγάπη στην Παιδοκτονία,

Σύγκριση/Comparaison, τεύχος 18, 2007, ανακτήθηκε στις 20 - 02 - 2020 από:

http://gcla.phil.uoa.gr/newfiles/syngrisi18/18.katounta.pdf

Kitto, H.D.F., (1968). Η αρχαία Ελληνική Τραγωδία, μετ. Λ. Ζενάκος, Αθήνα 1968.

Lesky, A., (1989). Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων, τ. Β΄, μτφρ Ν. Χ.

Χουρμουζιάδης, Αθήνα 1989

Page, P. L., (1990). Εισαγωγή στο: Ευριπίδη Μήδεια, μτφρ, Γ. Γιατρομανωλάκης,

εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1990.

Στεφανόπουλος, Θ.Κ., (2012). Ευριπίδης, Μήδεια, εκδ. Κίχλη, Α΄ Έκδοση, Αθήνα

2012.

Χουρμούζιος, Α., (1961). Το ερωτικό στοιχείο στην αρχαία τραγωδία, ανακτήθηκε

στις 25-2-2020 από:

https://eclass.gunet.gr/modules/document/file.php/TELEGU316/to%20erotik

o%20stixio%20stin%20arxaia%20tragodia.pdf

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας: http://www.greek-

language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=10&page=8