Oφείλω να ομολογήσω την άγνοιά μου σχετικά με την ονομασία του μεγάλου γεφυριού ή Παλιογέφυρου στην έξοδο του χωριού προς Καρδίτσα. Τόσα χρόνια νόμιζα ότι αυτό είναι το γεφύρι του Αλή Εφέντη. Μεγάλωσα στο Ζάρκο, έχω επισκεφτεί πολλές φορές το Κεραμίδι, είχα ακούσει πολλές φορές για το γεφύρι του Αλή Εφέντη, έβλεπα το μεγάλο γεφύρι προς Βλοχό, ωστόσο δεν κατέβηκα ποτέ κάτω να δω το γεφύρι από κοντά, ούτε αφιέρωσα ποτέ χρόνο στην ταύτιση γεφυριού και ονόματος.

Οι αφηγήσεις της συναδέλφου μου εξήψαν την περιέργεια και προσπάθησα να εντοπίσω το γεφύρι το άλλο, το μικρότερο, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσα. Τελικά, δεν κατάφερα να το βρω μόνη μου, χωρίς τη βοήθεια κάποιου που γνωρίζει καλά την περιοχή ή το έχει επισκεφτεί ξανά. Έψαξα στο διαδίκτυο και βρήκα πληροφορίες για τα γεφύρια του Κεραμιδίου, το μεγάλο γεφύρι του Κεραμιδίου ή Παλιογέφυρο, στο δρόμο για Βλοχό και το γεφύρι του Αλή Εφέντη -όπως αναφέρεται σε κάποιες πηγές-, μέσα στα χωράφια.

Αφού εγώ δεν μπορούσα να εντοπίσω το γεφύρι, ζήτησα από τη συνάδελφο που το είχε «ανακαλύψει» στις εξορμήσεις της να έρθει και να μου το δείξει. Το Σάββατο, λοιπόν,  στις 5 Σεπτέμβρη μαζί με τη συνάδελφο, τον πατέρα Αθανάσιο Τύμπα και την αδερφή μου Κωνσταντινιά επισκεφτήκαμε το Κεραμίδι και τα γεφύρια του. Χάρη στη φίλη και πρόεδρο του Μουσικού Συλλόγου Φαρκαδόνας «Ο Αμφίων» κ. Μπασιάκου Βάσω ήρθα σ’ επαφή με τον πρόεδρο της κοινότητας Κεραμιδίου, κ. Βασίλη Θεοδώρου, ο οποίος προσφέρθηκε με ευχαρίστηση να μας ξεναγήσει στα όμορφα αρχιτεκτονήματα του χωριού του και να μας μιλήσει γι’ αυτά. Η έκπληξή μας μεγάλη, γιατί ενώ περιμέναμε να δούμε δύο γεφύρια, τελικά ο κ. Θεοδώρου μας έδειξε τρία γεφύρια, το μεγάλο γεφύρι ή Παλιογέφυρο, το γεφύρι στη θέση Βαζούρια και το γεφύρι του Αλή Εφέντη! 

Σύμφωνα με τον κ. Θεοδώρου, πέρα από τα δύο γεφύρια που σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση, υπάρχει και τρίτο γεφύρι, το οποίο είναι κατεστραμμένο, το έχουν μπαζώσει με τσιμέντο και αυτό είναι το περίφημο γεφύρι του Αλή Εφέντη! Ο ίδιος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Κεραμίδι, ζει στο Κεραμίδι και θυμάται τα γεφύρια από μικρό παιδί, τόσο αυτός όσο και οι συγχωριανοί του. Άλλωστε, οι μαρτυρίες του επιβεβαιώθηκαν όταν μας έδειξε το μέρος που άλλοτε ήταν το γεφύρι και τώρα κείτεται ένας σωρός από πέτρες του γεφυριού.

Ψάχνοντας υλικό για τα γεφύρια, διαπίστωσα ότι σε όλες τις πηγές αναφέρονται δύο γεφύρια. Για το Παλιογέφυρο ή μεγάλο γεφύρι δεν διίστανται οι απόψεις ως προς την ονομασία. Το πεντάτοξο γεφύρι μέσα στα χωράφια, αλλού φέρεται ως γεφύρι του Αλή Εφέντη και αλλού απλά ως γεφύρι στη θέση Βαζούρια. Όπως και να ονομάζεται πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό γεφύρι. Είναι το μοναδικό πεντάτοξο γεφύρι του νομού Τρικάλων που σώζεται ακέραιο. 

Μεγάλο, επιβλητικό και πεντάτοξο είναι και αυτό της Σαρακίνας, στην Καλαμπάκα. Δυστυχώς, αυτό δεν σώζεται ατόφιο. Καταστράφηκε και στις προσθήκες που έγιναν δεν τηρήθηκαν οι αρχικές προϋποθέσεις. Οι τσιμεντώσεις διακρίνονται ακόμη και από μακριά. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη η προβολή και η αναστήλωση του μοναδικού πεντάτοξου γεφυριού που σώζεται στα Τρίκαλα, το γεφύρι στην τοποθεσία Βαζούρια ή, σύμφωνα με κάποιες άλλες πηγές, γεφύρι του Αλή Εφέντη.

Νομίζω, ότι έφτασε η ώρα να πούμε δυο λόγια για τα γεφύρια που συναντάμε επισκεπτόμενοι το Κεραμίδι.  Το Μεγάλο γεφύρι του Κεραμιδίου, γνωστό στην περιοχή ως Παλιογέφυρο αποτελεί ένα μοναδικό και ξεχωριστό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Όπως προαναφέρθηκε, το γεφύρι βρίσκεται στη νότια είσοδο του χωριού Κεραμιδίου του Δήμου Φαρκαδόνας και απέχει από τα Τρίκαλα 31,5 χλμ. Πρόκειται για ένα τετράτοξο γεφύρι με ανοίγματα ημικυκλικής μορφής. 

Το Παλιογέφυρο γεφύρωνε τον ποταμό Ενιππέα και εξυπηρετούσε τη συγκοινωνία με την Καρδίτσα και τη Λάρισα. Σύμφωνα με στοιχεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων, χρονολογείται μεταξύ 13ου και 16ου αιώνα, αν λάβει κανείς υπόψη του τα οξυκόρυφα τόξα των ανακουφιστικών ανοιγμάτων. 

Αρχικά είχε 4 τόξα, αλλά σήμερα απέμειναν 3, μετά την ανατίναξή του αριστερού τόξου που ήταν το μεγαλύτερο, από τους Γερμανούς το 1941. Τα τόξα είναι ημικυκλικά με δύο ανακουφιστικά ανοίγματα στα βάθρα. Το δεξιό βάθρο στηρίζεται σε βράχο ενώ τα άλλα θεμελιώθηκαν στο χώμα. Το μεγαλύτερο τόξο είναι το μεσαίο, με άνοιγμα 8,6 μέτρων και ύψος 6,2 μέτρων. Τα άλλα δύο έχουν άνοιγμα 7,2 μέτρων και ύψος 5,9 μέτρων. Το συνολικό μήκος του είναι 40 μέτρα. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε ασβεστόλιθος από τους γειτονικούς λόφους. 

Εδώ, πρέπει να υπενθυμίσω την ανακοίνωση της Περιφέρειας Τρικάλων το 2018 ότι το γεφύρι έχει ενταχθεί σε πρόγραμμα και θα αναστηλωθεί, γεγονός που έχει ύψιστη σημασία τόσο για το ίδιο το αρχιτεκτονικό οικοδόμημα, όσο και για την περιοχή, η οποία θ’ αναβαθμιστεί, θα προβληθεί και γιατί όχι, θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο τουριστικής έλξης σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα μνημεία της ευρύτερης περιοχής.

Το Γεφύρι του Αλή Εφέντη ή γεφύρι στη θέση Βαζούρια θα το συναντήσουμε πριν από το χωριό Κεραμίδι, όπως ερχόμαστε από την Φαρκαδόνα και αφού περάσουμε τον Πηνειό, μπαίνοντας σε χωματόδρομο δεξιά της τσιμεντένιας γέφυρας. Πρόκειται για πεντάτοξο γεφύρι το οποίο γεφύρωνε παραπόταμο του Πηνειού, δίπλα από τον ποταμό Ενιππέα κι εξυπηρετούσε τη συγκοινωνία των χωριών της Καρδίτσας με τη Φαρκαδόνα και τη Λάρισα. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται. Χτίστηκε στην εποχή της τουρκοκρατίας, σε άγνωστη χρονολογία. 

Αξίζει, να επισημανθεί για μια ακόμη φορά ότι είναι το μοναδικό πεντάτοξο γεφύρι που σώζεται ολόκληρο στο νομό Τρικάλων. Τα ημικυκλικά τόξα του έχουν όλα άνοιγμα 4 μέτρων και ύψος 2 μέτρων. Το συνολικό μήκος του γεφυριού είναι 32 μέτρα, το πλάτος είναι 3,60 μέτρα και βρίσκεται σε υψόμετρο 91 μέτρα. Κατασκευάστηκε με λευκό ασβεστόλιθο της περιοχής. Δυστυχώς, το κατάστρωμά του είναι καλυμμένο με χώμα και αγριόχορτα. 

Αντικρίζοντας το γεφύρι του Αλή Εφέντη ή γεφύρι στη θέση Βαζούρια νιώθεις θλίψη. Η ερημιά και η εγκατάλειψη σε κυριεύουν. Ένα πανέμορφο πεντάτοξο γεφύρι, λησμονημένο, παραχωμένο, κρυμμένο μέσα στη βλάστηση, ανάμεσα στα δέντρα, κάτω από τα χόρτα που έχουν φυτρώσει πάνω στα χώματα που το σκεπάζουν και συνάμα το προστατεύουν από βροχές, καταστροφές και από τη μανία του χρόνου που περνάει αμείλικτος και αφήνει τα σημάδια του. Ο χρόνος στην περίπτωση του γεφυριού στάθηκε στοργικός απέναντί του, το προστάτευσε και δεν καταστράφηκε ολοσχερώς. 

Σειρά τώρα έχουν οι άνθρωποι, οι αρμόδιες αρχές, οι οποίες πρέπει ν’ ανασύρουν το γεφύρι από τις λάσπες και τα χώματα, να το καθαρίσουν από τα φυτά και τα δέντρα που μέχρι τώρα το προστάτευσαν, να το αναστηλώσουν, να το αναδείξουν και να το προβάλουν. Σίγουρα, έχει να μας διηγηθεί πολλές ιστορίες για τον τόπο που το φιλοξενεί εδώ και κάποιους αιώνες, ιστορίες ενδιαφέρουσες, ιστορίες για ανθρώπους της περιοχής που στο πέρασμά τους άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στην περιοχή. Μήπως πρέπει ο Δήμος Φαρκαδόνας και η Περιφέρεια Τρικάλων να επιδείξουν το ανάλογο ενδιαφέρον και να φροντίσουν για την αναστήλωση του γεφυριού του Αλή Εφέντη στα Βαζούρια, ανασύροντας αυτό το σημαντικό και συνάμα γοητευτικό γεφύρι από τη λήθη; Μια τέτοια κίνηση έχει διπλά οφέλη, αφενός την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής παλιότερων εποχών, αφετέρου την ανάδειξη και την προβολή του Δήμου Φαρκαδόνας.

Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Κεραμιδίου κ. Θεοδώρου Βασίλειο για  τη φιλοξενία και την ξενάγηση στην ιστορία του τόπου του, τον πατέρα Αθανάσιο Τύμπα και τη συνάδελφο Αντωνούλα Γεωργία που με την αγάπη τους για τα μνημεία της περιοχής μας στάθηκαν η αφορμή για να ανακαλύψω κι εγώ τις κρυμμένες ομορφιές του Δήμου Φαρκαδόνας.

ΤΣΙΟΤΙΝΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟΣ, Μed